Rak trzustki (gruczolak)

Rak gruczołowy (gruczolak) wywodzący się z przewodów wyprowadzających części zewnątrzwydzielniczej trzustki stanowi ponad 90% wszystkich nowotworów tego narządu. Dwukrotnie częściej rozwija się w głowie trzustki niż jej pozostałych częściach.

Przyczyny raka trzustki | Objawy raka trzustki | Badania raka trzustki | Leczenie raka trzustki | Rokowania |

Przyczyny raka trzustki

Nie ma jednej konkretnej przyczyny powstawania gruczolaka trzustki. Jego etiologia jest wieloczynnikowa. Ryzyko pojawienia choroby wzrasta u osób palących papierosy, otyłych, cierpiących na przewlekłe zapalenie trzustki. Badania epidemiologiczne wskazują też na częstsze występowanie raka u chorych na cukrzycę. Zachorowaniu sprzyjają predyspozycje genetyczne. Okazuje się, że 5-10% chorych, u których wykryto raka trzustki posiada krewnych chorych na tę samą chorobę. Rak występuje też częściej w niektórych zespołach zaburzeń genetycznych np. rodzinny zespół znamion atypowych, zespoły: Peutza-Jeghersa, von Hippla-Lindaua, atakja-teleangiektazja, Gardnera.

^ top

Objawy raka trzustki

Najczęstszymi objawami są bóle brzucha, żółtaczka zastoinowa, zmniejszenie masy ciała i utrata łaknienia. W większości są to objawy pojawiające się już w zaawansowanym procesie nowotworowym, często już z przerzutami. Żółtaczka pojawia się w chorych z nowotworem zlokalizowanym w głowie trzustki naciekającym drogi żółciowe. Towarzyszy jej świąd skóry, odbarwienie stolca i ciemniejsze zabarwienie moczu. Ból częściej jako pierwszy objaw pojawia się w guzach zlokalizowanych w ogonie lub trzonie trzustki. Czasem ból promieniuje do pleców, czasem zmniejsza się przy pochyleniu do przodu. Ból określany jest przez chorych jako tępy i zlokalizowany jest w nadbrzuszu. Może się nasilać po posiłku. Guzy zlokalizowane w trzustce osiągają znaczne rozmiary zanim zaczną dawać jakiekolwiek dolegliwości, co znacznie opóźnia diagnozę i rozpoczęcie leczenia.

^ top

Badania raka trzustki

U chorych z niecharakterystycznymi objawami pierwszym badaniem jest zwykle USG jamy brzusznej. W badaniu tym można ocenić stan dróg żółciowych, wątroby i trzustki. Jednak najbardziej wartościowym badaniem jest tomografia komputerowa (TK). Badanie to dobrze uwidacznia guzy nowotworowe, poszerzenie przewodów trzustkowych i dróg żółciowych, przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych i wątroby. Tomografia komputerowa ułatwia ocenę, czy guz nadaje się do usunięcia chirurgicznego. Jeśli TK nie uwidoczniło nowotworu wykonuje się zabieg endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej (ECPW). Dzięki niemu można dobrze ocenić drożność przewodów trzustkowych i dróg żółciowych oraz w razie potrzeby udrożnić je. Ponadto zabieg umożliwia pobranie wymazu szczoteczkowego z okolicy ujść przewodów lub próbki soku trzustkowego z okolicy zmian i wykonanie badania cytologicznego w kierunku nowotworu.

Jeśli chory kwalifikuje się do chirurgicznego usunięcia guza nie wykonuje się biopsji i badań histologicznych. Potencjalnym powikłaniem biopsji jest rozsiew komórek nowotworowych wzdłuż kanału biopsyjnego lub do otrzewnej. Negatywny wynik biopsji nie wyklucza natomiast choroby nowotworowej.

Markerem nowotworowym raka trzustki jest antygen nowotworowy 19-9 (CA 19-9). Jego wzrost rzędu 80-90% może świadczyć o rozwoju choroby nowotworowej i kwalifikuje chorego do dalszej diagnostyki. CA 19-9 nie jest jednak potwierdzeniem istnienia choroby nowotworowej, gdyż wzrost stężenia tego markera w surowicy obserwuje się też w żółtaczkach o innych przyczynach, nie tylko nowotworowych. Poza tym marker wykorzystywany jest do monitorowania odpowiedzi guza na chemioterapię oraz nawrotu choroby.

^ top

Leczenie raka trzustki

W leczeniu raka trzustki najważniejszym problemem jest określenie, czy chory kwalifikuje się do radykalnego leczenia operacyjnego, czy tylko do leczenia paliatywnego. W ocenie chorego bierze się pod uwagę nie tylko rozmiary guza nowotworowego, ale również ogólny stan pacjenta.

Większość przypadków raka trzustki wykrywa się w zaawansowanym stadium z przerzutami, co uniemożliwia leczenie operacyjne. Tutaj nie wykonuje się resekcji częściowych, gdyż zabiegi te nie wydłużają życia pacjentom, a stanowią spore obciążenie dla chorego organizmu. Wykonuje się jedynie protezy dróg żółciowych, blokady splotów nerwowych (działanie przeciwbólowe) oraz leczenie chemioterapią i napromienianiem techniką teleradioterapii. Oprócz leczenia farmakologicznego na przedłużenie czasu życia pacjenta wpływa odpowiednie odżywienia i suplementacja enzymów trzustkowych.

Jedyną szansą na wyleczenie z raka trzustki jest całkowita resekcja nowotworu, którą przeprowadza się po wykluczeniu przerzutów do jamy brzusznej i klatki piersiowej. Zabieg możliwy jest u pacjentów w I i II stadium zaawansowania choroby. Totalna resekcja wykonywana jest jedynie u 10-15% chorych. Pomimo tego u wielu z nich dochodzi do wznowy. Operacja wycięcia raka trzustki jest bardzo poważnym zabiegiem. W przypadku raka umiejscowionego w głowie trzustki usuwa się głowę trzustki, dwunastnicę, początkowe 15 cm jelita czczego, przewód żółciowy wspólny i woreczek żółciowy oraz część żołądka. Śmiertelność okołooperacyjna wynosi nieco poniżej 5%.

^ top

Rokowania

Rak trzustki jest chorobą o poważnym rokowaniu. Statystycznie odsetek 5-letnich przeżyć w gruczolaku trzustki wynosi jedynie 5%.

^ top

Choroby trzustki: Ostre zapalenie trzustki | Przewlekłe zapalenie trzustki | Rak trzustki (gruczolak) | Pozostałe nowotwory trzustki