Budowa trzustki

Trzustka (łac. pancreas) ma nieregularny, wydłużony kształt. W jej budowie wyróżnia się:

• gÅ‚owÄ™ – otoczonÄ… pÄ™tlÄ… dwunastnicy,
• trzon – poÅ‚ożony poprzecznie na przedniej powierzchni pierwszego krÄ™gu lÄ™dźwiowego,
• ogon – skierowany lekko ku górze i siÄ™gajÄ…cy na lewo aż do wnÄ™ki Å›ledziony.

W budowie trzustki nie ma granic pomiędzy jej częściami. Podział ten jest umowny i ułatwia lekarzom opisywanie zmian chorobowych i prowadzenie leczenia tego narządu. Przeciętna masa trzustki waha się w granicach 70-100 g. Jej miąższ ma budowę zrazikową. Złożony jest z pęcherzyków wydzielniczych i kanałów wyprowadzających, które razem tworzą funkcjonalną jednostkę wydzielania zewnętrznego.

Pęcherzyki wydzielnicze stanowią około 85% masy trzustki. Każdy składa się z 6 do 8 komórek gruczołowych (pęcherzykowych) łączących się w gronka i produkujących składniki soku trzustkowego. Budowa komórek gruczołowych, inaczej zwanych komórkami wydzielania zewnętrznego, jest bardzo złożona. Komórki te charakteryzują się największym w organizmie ludzkim tempem syntezy białka, z którego powstają enzymy wydzielane do soku trzustkowego. W spoczynku enzymy gromadzone są w pęcherzykach komórkowych, a uwalniane są dopiero pod wpływem bodźców takich jak acetylocholina, cholecystokinina (CCK) i sekretyna oraz inne substancje hormonalne. Pomiędzy zrazikami znajdują się komórki środpęcherzykowe, a powierzchnia kanalików wyprowadzających pokryta jest płaskimi komórkami wyściełającymi. Oba rodzaje tych komórek produkują wodę i elektrolity zawarte w soku trzustkowym.

Trzustka posiada gęstą sieć kanalików drenujących, którymi transportowany jest sok trzustkowy. Mniejsze kanaliki łączą się w większe, które na końcu formują główny przewód trzustkowy (zwany przewodem Wirsunga) i dodatkowy przewód trzustkowy (Santoriniego). Oba przewody łączą się z drogami żółciowymi tuż przed ujściem do dwunastnicy. Przewód wyprowadzający zakończony jest zwieraczem Oddiego. Jest to niewielki mięsień, który w zależności od potrzeb kurczy się i rozkurcza umożliwiając odpływ soku trzustkowego i żółci do dwunastnicy.

Trzustka jest bogato unaczyniona i unerwiona, dzięki czemu może szybko zwiększyć produkcję soku trzustkowego. Gruczoł ten posiada również liczne połączenia neuronowe z żołądkiem i jelitami, co pozwala na szybkie reakcje w zakresie wydzielania zewnętrznego za pośrednictwem odruchów żołądkowo-jelitowo-trzustkowych. Dzięki temu organizm dostosowuje skład enzymatyczny soku trzustkowego do rodzaju i ilości spożywanego pokarmu.